Về Làng Chóa Bắc Ninh – Khám Phá Nghề Làm Hương Tết Cổ Truyền

Hương đen làng Choá – Nơi giữ lửa nghề truyền thống

Giới Thiệu Về Làng Hương Đen Lạc Trung

Nằm bên dòng sông Cầu êm đềm, làng Chóa (nay là thôn Lạc Trung, huyện Yên Phong, Bắc Ninh) nổi danh với nghề làm hương đen hơn trăm tuổi. Loại hương này mang mùi thơm thanh khiết, thường được thắp trong những ngày Tết Nguyên Đán, gắn bó sâu sắc với đời sống của các gia đình Bắc Bộ.

Quy Trình Làm Hương Đen Thủ Công

Ngay từ đầu ngõ, mùi nhựa trám thơm dịu dàng đã len lỏi khắp không gian, dẫn lối chúng tôi đến gặp chú Tư – một nghệ nhân làm hương lâu năm. Chú nhiệt tình chia sẻ về nghề thủ công đặc biệt này, nơi sự kỳ công được thể hiện trong từng công đoạn tỉ mỉ.

Quy trình làm hương bắt đầu từ việc chuẩn bị tăm hương – những cây nứa được ngâm kỹ suốt 3-4 tháng để kiệt nhựa, chống mọt, sau đó phơi dưới nắng cho thật khô, giúp khi đốt cháy đều và tàn không gãy ngang. Thân hương được làm hoàn toàn từ nguyên liệu tự nhiên: nhựa trám, than hoa, không hề sử dụng hóa chất. Nhựa trám được đun sôi kỹ, lọc sạch cặn bã, rồi hòa cùng than hoa nghiền mịn, quấy đều để tạo nên hỗn hợp dẻo thơm. Bí quyết của nghề nằm ở việc canh đúng độ chín của nhựa trám – một kỹ năng đòi hỏi kinh nghiệm và cảm nhận tinh tế của người thợ.

Nghệ Thuật Se Hương Bằng Tay

Bên chiếc ghế gỗ dài gần 1 mét, rộng chừng 30 cm, chú Tư khéo léo dùng đôi tay chai sạn se từng que hương. Nến hương hấp nóng trong nồi cơm điện cho dẻo, được lấy một nắm, rồi dùng tay se đi se lại trên chiếc ghế gỗ để quyện vào tăm hương. Mỗi ngày, chú Tư có thể se hơn 1.000 que hương nhỏ, tất cả đều đều tăm tắp như làm bằng máy. Ngày nay, làng Chóa đã cải tiến với máy se hương để tăng năng suất, nhưng nét đẹp của hương thủ công vẫn luôn được gìn giữ.

Hồi Ức Về Thời Hoàng Kim Của Nghề Hương

Ngồi bên ánh đèn lờ mờ và tiếng radio rè cũ kỹ, chú Tư kể về thời kỳ hoàng kim của làng nghề. Những năm 1970-1980, cứ đến tháng Chạp, cả làng lại rộn ràng vào vụ Tết. Ngày xưa, người dân nơi đây không làm hương quanh năm mà chỉ dành cho dịp cuối năm. Người dân gánh từng bó hương đi khắp chợ quê, đi xe đạp vượt những con đường Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Nguyên, thậm chí có người xuôi thuyền về Hải Phòng để nhập cho các thương lái. Hương Tết Kinh Bắc lan tỏa đến mọi miền. “Ngày đó, người làm hương kiếm thêm chút tiền mua thịt, gạo nếp, bánh pháo, chuẩn bị đón Tết. Cả làng lúc nào cũng nhộn nhịp, tấp nập,” chú Tư bồi hồi nhớ lại, ánh mắt đầy hoài niệm.

Lưu Giữ Giá Trị Truyền Thống

Chúng tôi rời làng với bó hương đen được chú Tư tặng cùng với những que hương méo xẹo tự làm. Ai nấy đều vui mừng và thêm trân quý các sản phẩm thủ công. Nghề làm hương đen không chỉ là kế sinh nhai mà còn là một phần của hồn quê Kinh Bắc, nơi mỗi quẻ hương đều thấm đượm tâm huyết và tinh hoa của người thợ.

Tết Kinh Bắc không chỉ có bánh chưng, cành đào mà còn có mùi nhựa trám đặc trưng, nhắc nhở về những giá trị truyền thống bất biến theo thời gian.

Với người Kinh Bắc, thấy hương đen là thấy Tết…

nhẹ Cafe – Bách Nghệ Kinh Bắc